Regelmatig klinkt de klacht dat elke vorm van Israelkritiek direct gelijkgesteld wordt met antisemitisme. Anderzijds zijn er ook weer antisemieten die maar wat graag een laagje antizionisme over hun denkbeelden gooien om op die manier sociaal en juridisch in de veilige hoek te kunnen blijven. Waar ligt nu precies de overlap tussen deze twee termen?
Wat is zionisme en wat is antizionisme?
Het zionisme is een politieke beweging die in de 19e eeuw opkwam en streefde naar het stichten van een Joods thuisland in het gebied dat in 135 na Christus, toen de Joden na de Bar Kochba-opstand uit Judea werden verdreven, door de Romeinse keizer Hadrianus ‘Palestina’ werd gedoopt. Die droom werd verwezenlijkt toen in 1948 in een deel van dit gebied de staat Israel werd uitgeroepen.
Antizionisten zijn mensen die tegen het zionisme zijn. Dit kan verschillende vormen aannemen. Sommige antizionisten zijn tegen het bestaansrecht van Israel in de huidige vorm, terwijl anderen vinden dat er helemaal geen Joods politiek zelfbeschikkingsrecht zou moeten zijn. Er is daarnaast een groep geweldloze antizionisten, maar een ander deel vindt weer dat geweld een acceptabele manier is om te zorgen dat er een einde komt aan de staat Israel.
Meer weten over zionisme en de geschiedenis hiervan? Klik dan hier.
Joodse antizionisten, hoe zit dat?
Regelmatig wordt door tegenstanders van de staat Israel het argument opgevoerd dat ‘echte Joden’ ook tegen Israel zijn. Vaak komen ze dan met het voorbeeld van de Neturei Karta, een orthodox-Joodse stroming die bekend staat om haar felle antizionistische houding. Maar het loont de moeite om daarbij iets verder te kijken dan je neus lang is: de Neturei Karta is niet per definitie tegen een Joodse staat, maar gelooft alleen dat deze pas gesticht mag worden zodra de Messias is teruggekeerd op aarde. Dat is voor hen de reden dat zij de huidige staat Israel afwijzen: omdat die is gesticht door mensen en niet door de Messias. Dit beschouwen zij als een onacceptabele schending van de Thora-wetten.
Jood, zionist, Israeli – of alledrie?
We zien steeds vaker dat het onderscheid tussen de woorden ‘zionist’, ‘Jood’ en ‘Israeli’ vervaagt. Regelmatig gooien mensen dit allemaal op één hoop en zo kan de discussie al snel vertroebelen. Niet elke Jood is Israeli en niet elke Israeli is Joods. De meeste Joden zijn wel zionist, maar het merendeel van hen is daarnaast wel voorstander van een tweestatenoplossing. Zij vinden dus dat naast een zelfstandige Joodse staat ook een zelfstandige Palestijnse staat moet bestaan.
Wanneer wordt antizionisme antisemitisme?
Kritiek op Israel of haar regeringsbeleid is niet vanzelfsprekend ook antisemitisch. Geen enkel land ter wereld moet worden uitgezonderd van kritiek. Het wordt echter anders wanneer er duidelijk met twee maten wordt gemeten door van Israel gedrag te verlangen dat van andere democratische landen niet wordt geëist of door vergelijkingen te maken tussen Israel en nazi-Duitsland.
Wat we ook vaak zien, is dat oude klassiek-antisemitische symbolen en beelden ook bij het antizionisme weer tevoorschijn komen: het afbeelden van zionisten als ratten of ander ongedierte of de beschuldiging dat zionisten proberen de wereld te overheersen. Een recenter voorbeeld van oud antisemitisme in een nieuw jasje zagen we tijdens de coronacrisis, toen ‘zionisten’ ervan werden beschuldigd het virus en/of de vaccins te hebben gemaakt om op die manier de niet-Joodse wereldbevolking uit te roeien: vergelijkbaar met hoe Joden in de Middeleeuwen de schuld kregen van de pest.
Joden collectief verantwoordelijk houden voor de politiek of daden van de staat Israel is eveneens antisemitisch. Maar: wanneer kritiek op Israel te vergelijken is met kritiek op een ander land is er geen sprake van antisemitisme.