Bijna 80 jaar na de Holocaust, nu de laatste getuigen bijna allemaal zijn overleden en het geschiedenisonderwijs afneemt, zien we steeds vaker hoe de Holocaust openlijk in twijfel wordt getrokken. Dit kan variëren van bagatellisering of verdraaiing tot regelrechte ontkenning van de industriële massamoord op de Joden door nazi-Duitsland tussen 1939 en 1945.
Wat is het?
Holocaustontkenning is een uiting van antisemitisme. De realiteit en de omvang van de genocide op het Joodse volk wordt daarbij gebagatelliseerd, verdraaid of zelfs geheel ontkend. Mensen die dit doen hebben daar vaak verschillende bedoelingen mee. Sommigen proberen nazi-Duitsland vrij te pleiten van de verantwoordelijkheid voor deze massamoord. Anderen willen juist de Joden in een kwaad daglicht stellen door hen ervan te beschuldigen dat zij de Holocaust verzinnen, overdrijven of uitbuiten voor financieel gewin of sympathie.
Vormen van Holocaustontkenning
Bagatellisering, verdraaiing of ontkenning van de Holocaust kan diverse vormen aannemen. Soms probeert iemand de rol van de daders te minimaliseren door met verzachtende omstandigheden aan te komen of door andere landen/groepen de schuld te geven. Ook zien we vaak dat er twijfel wordt gezaaid of het aantal slachtoffers wel echt zes miljoen was. Men voert dan vaak een veel lager getal aan, waarvoor zogenaamd bewijs zou zijn. Twijfel zaaien over de moordmethoden komt ook voor: men beweert dan dat het in de praktijk niet mogelijk was om in een paar jaar tijd zes miljoen Joden te vergassen – terwijl natuurlijk helemaal nooit is beweerd dat de zes miljoen slachtoffers allemaal door vergassing werden omgebracht. Ook mishandeling, ziekte, medische experimenten, uithongering en executies werden als moordmethoden aangegrepen om zoveel mogelijk Joden uit te roeien, maar dat wordt dan achterwege gelaten bij de argumentatie.
De schuld van de Joden
Tegenwoordig zien we steeds vaker dat antisemitisme in een antizionistisch jasje wordt gestoken. Ook de Holocaust wordt daarbij regelmatig als instrument gebruikt: de Joden zouden de Holocaust zelf hebben veroorzaakt, om er zo voor te kunnen zorgen dat ze Israel kregen. Diezelfde redeneertrant komt overigens ook vaak terug als het om de gruwelen van het door Hamas aangerichte bloedbad op 7 oktober 2023 gaat: ook dat zou Israel zelf in scène hebben gezet om zo meer land van de Palestijnen te kunnen stelen. De telkens oplaaiende conflicten in Gaza zijn door de jaren heen eveneens door tegenstanders regelmatig gelijkgesteld aan de Holocaust. Vaak worden Joodse Israeli’s daarbij op één lijn gesteld met de nazi’s.
Strafbaar
Het ontkennen van de Holocaust is sinds 1997 strafbaar in Nederland. Per juli 2023 is dit expliciet opgenomen in de wet: er is uitdrukkelijk vastgelegd dat het publiekelijk vergoelijken, ontkennen of verregaand bagatelliseren van genocide, oorlogsmisdaden en de Holocaust strafbaar is. Er staat een gevangenisstraf van maximaal 1 jaar op. Nederland was overigens relatief laat met deze maatregel: in alle andere EU-landen was Holocaustontkenning al jaren eerder wettelijk strafbaar gemaakt.